Gìn giữ, lưu truyền nét văn hoá đặc sắc, đậm tính nhân văn từ “Lễ kết nghĩa anh em của người Ê Đê”
Sáng 16/12, tại Nhà văn hoá cộng đồng Buôn KmrơngB, xã EaTu, TP.Buôn Ma Thuột, UBND thành phố Buôn Ma Thuột tổ chức trình diễn nghi thức kết nghĩa anh em (Mjing ayong adei”) của người Ê Đê.
Trao đổi, trò chuyện đôi bên tại lễ kết nghĩa anh em
Tham dự buổi lễ có lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch tỉnh Đắk Lắk, Lãnh đạo Phòng Văn hoá và Thông tin thành phố Buôn Ma Thuột, đại diện lãnh đạo các cơ quan, đơn vị của thành phố Buôn Ma Thuột; các hộ gia đình, bà con Buôn Kmrơng Prong B, xã EaTu, Thành phố Buôn Ma Thuột và đông đảo nhân dân du khách tham gia, chứng kiến Lễ kết nghĩa anh em.
Nghi thức truyền thống kết nghĩa anh em (Mjing ayong adei”) của người Ê Đê là một nghi lễ rất ý nghĩa mang tinh thần đoàn kết gắn bó. Lễ kết nghĩa anh em được đồng bào Ê Đê ở các buôn làng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk nói chung và thành phố Buôn Ma Thuột nói riêng đã và đang được giữ gìn, lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Theo truyền thống của đồng bào Ê Đê, lễ kết nghĩa anh em trên tinh thần hoàn toàn tự nguyện, không vụ lợi. Trước khi tổ chức lễ kết nghĩa, chủ nhà chuẩn bị 10 ché rượu cần, 1 con heo thiến, 2 con gà, gạo, nếp và các gia vị. Người được kết nghĩa phải có mặt từ sớm để chứng kiến chủ nhà mổ heo, chuẩn bị các lễ vật, buộc ché rượu cần, gùi nước, chặt lá chuối...
Khi người được kết nghĩa chưa có mặt, thì chủ nhà không được làm bất cứ việc gì. Sau khi đã kết nghĩa, điều kiêng kị nhất trong nghi lễ kết nghĩa anh em, là mọi người không được cãi nhau, xích mích, quậy phá. Nếu người nào vi phạm sẽ bị phạt 2 - 3 con heo hoặc 1 con trâu hay 1 con bò.
Cũng theo truyền thống của người Ê Đê, không phải ai cũng có thể kết nghĩa với nhau mà chỉ những người trong cùng một dòng họ mới được làm nghi lễ kết nghĩa anh em. Sau khi làm lễ kết nghĩa, không chỉ hai gia đình trở thành anh em một nhà, giúp nhau mọi việc, cùng nhau vượt qua mọi khó khăn mà còn gắn kết mọi người trong cùng dòng họ đoàn kết xây dựng buôn làng ngày càng no ấm, giàu đẹp.
Nghệ nhân đánh cồng chiêng để thực hiện nghi thức của buổi lễ
Tại lễ trình diễn nghi thức kết nghĩa anh em trong căn nhà dài truyền thống, Khi tiếng cồng chiêng vang lên báo hiệu nghi lễ bắt đầu, mọi người ổn định chỗ ngồi theo phong tục, phụ nữ được ưu tiên ngồi bên phía Nam của căn nhà, còn đàn ông ngồi bên phía Bắc. Người được kết nghĩa ngồi bên mâm cơm cúng và các lễ vật để thầy cúng tiến hành nghi lễ.
Đầu tiên, thầy cúng khấn bẩm báo, mời các thần linh, ông bà tổ tiên về chứng giám cho lễ kết nghĩa anh em của dòng họ Niê buôn Drai Sí và dòng họ Niê buôn Mlăng.
Tiếp theo, thầy cúng báo cho các thần trời, thần đất, kể từ buổi lễ này hai người kết nghĩa sẽ thành một dòng máu, như anh em ruột thịt, sống chết có nhau, sướng khổ cùng nhau, thương yêu, giúp đỡ nhau lúc khó khăn, bảo ban nhau làm ăn, xây dựng buôn làng ấm no và bảo vệ nhau đến đời con cháu mai sau. Nếu người nào rắp tâm làm hại người còn lại thì thần trời, thần đất sẽ trừng phạt.
Kết thúc nghi thức cúng, thầy cúng sẽ mời người được kết nghĩa thưởng thức các món ăn trong mâm cơm cúng mà chủ nhà đã chuẩn bị. Sau đó, người được kết nghĩa lần lượt cầm cần uống rượu từ ché rượu cần.
Người thân, bà con trong buôn trao tay uống rượu cần tại lễ kết nghĩa anh em
Trong buổi lễ, nghi thức trao vòng đồng cho người được kết nghĩa cũng không thể thiếu. Người Ê Đê quan niệm, vòng đồng tượng trưng cho sự gắn kết bền vững. Sau lễ cúng, người được kết nghĩa sẽ được các thành viên, người thân họ hàng trong gia đình chủ nhà lần lượt đến trao tặng vòng đồng. Sau đó, các thành viên hai bên gia đình kết nghĩa, các vị khách và dân làng, hàng xóm lần lượt thưởng thức rượu cần, ẩm thực, trò chuyện như người thân trong gia đình.
Thực hiện nghi thức trao vòng đồng cho người được kết nghĩa
Theo ông Võ Tiến Dũng, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin thành phố Buôn Ma Thuột, nghi lễ kết nghĩa anh em có ý nghĩa nhân văn, mang tính giáo dục cộng đồng. Kết nghĩa nhằm mục đích làm cho hai người lạ kết thành đôi bạn thân thiết, tình cảm gắn kết đến đời con, đời cháu.
Ngày nay, với cuộc sống ngày càng phát triển, bà con tổ chức các nghi lễ theo hướng hiện đại hơn, nhưng thông qua các hoạt động này, góp phần các thế hệ trẻ tìm hiểu, tiếp cận phong tục, tập quán truyền thống, giữ gìn, bảo tồn bản sắc văn hóa các dân tộc; việc giữ gìn các nghi thức truyền thống, minh chứng cho nét đẹp văn hóa của người dân nơi đây, một nét sinh hoạt văn hóa vô cùng độc đáo của đồng bào Êđê ở Đắk Lắk nói chung, thành phố Buôn Ma Thuột nói riêng.
Đại biểu, nhân dân và du khách tại buổi lễ kết nghĩa anh em cũng được xem màn trình diễn nhạc cụ truyền thống đặc sắc của đồng bào Ê-Đê tại bến nước xã EaTu, TP.Buôn Ma Thuột
Bên cạnh những lễ hội do bà con buôn làng tự đứng ra tổ chức hàng năm như: Lễ mừng lúa mới, lễ cúng bến nước, lễ đặt tên, thổi tai, lễ cầu mưa,…Thời gian qua, Đảng ủy, chính quyền thành phố Buôn Ma Thuột rất quan tâm đến việc giữ gìn, bảo tồn, phát huy các bản sắc văn hóa truyền thống đồng bào dân tộc thiểu số. Thực hiện tái hiện, phục dựng và trình diễn các nghi lễ như: Lễ cúng sức khỏe, Lễ hỏi chồng, Lễ kết nghĩa anh em của người Ê Đê,... Đồng thời, tích cực tuyên truyền, khuyến khích, động viên bà con giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Động viên, khuyến khích các nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú người dân tộc thiểu số tiếp tục lưu truyền, phổ biến hình thức sinh hoạt văn hoá truyền thống và đào tạo, bồi dưỡng, truyền dạy văn hóa truyền thống trong cộng đồng như truyền dạy đánh chiêng, hát Ayray, múa xoang, …Tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về ý thức và nhận thức của các tầng lớp Nhân dân trong công tác bảo tồn, phát triển, nâng cao mức hưởng thụ văn hóa. Phát huy vai trò cộng đồng trong công tác quản lý, bảo vệ, tôn tạo, bảo tồn, phục dựng các lễ hội truyền thống, các hoạt động văn hóa dân gian, các nghề truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số. Thực hiện hiệu quả Đề án “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”./.
