Độc đáo nghi thức rước rể của người Ê Đê
Sáng 18/11, Tại Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Sở Văn hóa thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk phối hợp với UBND thành phố Buôn Ma Thuột tổ chức trình diễn nghi thức “rước rể” của người Ê Đê ở buôn Tơ̆ng Jŭ, xã Ea Kao, thành phố Buôn Ma Thuột.
Đoàn “rước rể” từ nhà trai di chuyển về nhà gái.
Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Buôn Ma Thuột Phạm Tiến Hưng cho biết: Văn hóa truyền thống của người Êđê theo chế độ mẫu hệ, vì thế vai trò của người phụ nữ rất quan trọng, thường là chủ hộ trong gia đình. Bao đời nay, người Êđê quan niệm khi sinh con ra, công sinh thành nuôi dưỡng, mang nặng, đẻ đau là của người Mẹ. Con cái sinh ra phải mang họ của người Mẹ. Có thể nói phụ nữ Êđê có vai trò, quyền lực đặc biệt trong gia đình, trong đó quyền cưới chồng là một trong những quyền quan trọng. Khi người con gái “ưng bụng” chàng trai nào thì về báo cho cha mẹ, nhờ người mai mối hỏi cưới chồng.
Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Buôn Ma Thuột phát biểu tại buổi lễ
Theo phong tục, thông thường sau mùa rẫy, nhân ngày rộng tháng dài, lúa gạo đầy kho, lại ủ được nhiều rượu cần, nhà có vật dụng quý, trâu, bò, gà, heo… cô gái Êđê có thể đi hỏi chồng. Nhà trai được đặc quyền thách cưới và nhà gái lo mọi chi phí cưới hỏi mới được làm lễ rước rể về nhà. Lễ hỏi chồng của người phụ nữ Êđê gồm các lễ sau: lễ hỏi (lễ đưa vòng), lễ thỏa thuận thủ tục “Gửi dâu”, lễ rước rể, đón rể vào nhà. Sau lễ cưới chàng trai về ở bên nhà vợ.
Lễ hỏi chồng của người Ê Đê gồm các nghi thức: Lễ hỏi “lễ đưa vòng”, lễ thỏa thuận thủ tục “Gửi dâu”, lễ rước rể, đón rể vào nhà. Nhà trai được đặc quyền thách cưới và nhà gái lo mọi chi phí cưới hỏi. Lễ rước rể sẽ diễn ra khi đã hết thời gian thỏa thuận ở dâu bên nhà trai (1 - 3 năm), nhà gái đã giao đủ khoản thách cưới như được ấn định lúc hôn ước và hai bên gia đình chấp nhận cho đôi vợ chồng về nhà cha mẹ vợ ở.
Đoàn rước rể từ nhà trai di chuyển về nhà gái, trên đường thường bị các tốp thanh niên (bạn bè, anh chị em nhà gái) trêu chọc, chặn lại, đòi quà. Đoàn rước rể muốn vượt qua những chướng ngại cản trở, đại diện gia đình chú rể phải trao cho họ một chiếc vòng đồng. Người Ê Đê quan niệm rằng, trên đường đi gặp nhiều thử thách, cản trở thì hôn nhân sẽ vượt qua được nhiều khó khăn. Từ đó, cuộc sống ngày càng bền vững, hạnh phúc, làm ăn giàu sang, sinh đẻ được nhiều con cái. Chiếc vòng đồng được coi như là lời cam kết thủy chung.
Khi về nhà gái, già làng thay mặt hai họ giới thiệu ông cậu, bố, mẹ, chị em nhà trai, nhà gái và họ hàng hai bên; sau đó diễn ra lễ xin phép cha mẹ chồng, lễ công nhận cho đôi vợ chồng. Sau buổi lễ, hai người đã chính thức gọi nhau là vợ chồng. Chiếc vòng đồng được đeo vào tay đôi vợ chồng trẻ với ý nhắc nhở sống thủy chung. Nếu ai trả lại vòng, thay lòng đổi dạ hay làm điều gì sai trái trong hôn nhân sẽ phải bồi thường lại đầy đủ sính lễ của lễ cưới.
Hai họ uống rượu cần chúc mừng
Sau đó, đôi vợ chồng trẻ cầm mỗi người một cần rượu, uống đổi cần cho nhau với ý nghĩa cuộc đời của hai vợ chồng kéo dài mãi. Sau đó, ông cậu nhà gái trao đầy đủ sính lễ như đã giao ước cách đây ba năm với nhà trai. Gia đình, họ hàng, bạn bè trao quà cưới cho đôi vợ chồng trẻ. Sau khi các nghi thức kết thúc, đôi vợ chồng sẽ cùng nhau ăn bữa cơm đầu tiên tại nhà vợ. Già làng thay mặt cho hai họ và đôi vợ chồng trẻ bày tỏ lòng cảm ơn, báo cho mọi người biết việc cưới xin đã xong xuôi tốt đẹp. Mọi người cùng ăn cơm chúc mừng hạnh phúc của đôi vợ chồng trẻ.
Bữa cơm đầu tiên của "Chàng rể" khi về nhà vợ
Phó Chủ tịch Thường Trực UBND thành phố Buôn Ma Thuột cho biết thêm: Ngày nay, với cuộc sống ngày càng phát triển, bà con tổ chức lễ cưới hiện đại hơn, nhưng thông qua các hoạt động này, góp phần các thế hệ trẻ tìm hiểu, tiếp cận phong tục, tập quán truyền thống, giữ gìn, bảo tồn các nghi thức cưới hỏi, minh chứng cho nét đẹp trong văn hóa truyền thống mẫu hệ của người dân nơi đây, một nét sinh hoạt văn hóa hôn nhân vô cùng độc đáo của đồng bào Êđê ở Tây Nguyên nói chung, Đắk Lắk nói riêng.
Cũng theo phong tục của người Ê Đê, việc quản lý gia đình, quản lý tài sản, phân công lao động cũng như lo việc ăn uống hằng ngày và tổ chức các nghi lễ hằng năm đều do người bà, người mẹ chỉ đạo và quyết định. Người con gái út trong gia đình được quyền thừa kế tài sản, thừa kế chức danh chủ bến nước sau khi người bà, người mẹ qua đời. Đây là nét văn hóa thể hiện rõ vai trò của người phụ nữ Êđê trong hôn nhân.
Thực hiện trình diễn nghi thức “rước rể” của người Ê Đê là một trong những hoạt động chính nằm trong khuôn khổ Ngày hội Văn hóa các dân tộc tỉnh Đắk Lắk năm 2023./.
