Lễ “Chúc sức khỏe”, nét đẹp văn hoá độc đáo của người Ê Đê

Nhằm bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số nói chung, dân tộc ÊĐê nói riêng trên địa bàn Thành phố Buôn Ma Thuột gắn với phát triển du lịch của địa phương. UBND thành phố Buôn Ma Thuột vừa tổ chức phục dựng nghi lễ Chúc sức khoẻ “Hmưi” của người Ê Đê tại Buôn Tỡng Jũ, xã Ea Kao, thành phố Buôn Ma Thuột.

Đại biểu,  nhân dân và du khách tham dự buổi lễ

Lễ chúc sức khoẻ là một nghi lễ quan trọng trong đời sống tâm linh của người  Ê Đê.  Thông qua nghi lễ, thể hiện sự tôn kính, hiếu thảo của con cháu  đối với ông bà, cha mẹ.  Là dịp để các thành viên trong dòng họ được quây quần bên nhau,  cầu mong các đấng thần linh, ông bà, tổ tiên chở che, phù hộ cho mọi người nhiều sức khoẻ, mọi điều tốt lành cho gia chủ, buôn làng.

Những người ở  độ tuổi 60 trở lên hay sớm hơn là từ 50 tuổi đối với những người có điều kiện đều có thể tổ chức lễ cúng sức khỏe.  Đời người cúng từ ba, năm, hay bẩy lần. Lễ vật dâng lên là gà, heo, trâu, hay bò, một ché rượu hay nhiều ché rượu còn tuỳ thuộc vào điều kiện từng gia đình; Trong nghi lễ không thể thiếu “cột nêu” là biểu tượng của tâm linh ( người Êđê gọi là gơng drai). Cây nêu như sợi dây kết nối với các vị thần để cầu xin phù hộ cho mọi người cuộc sống an lành, sung túc. Các thành viên trong gia đình chuẩn bị lễ vật vào thời gian rảnh rỗi và của cải trong gia đình đã chuẩn bị đầy đủ. Từ những ngày trước gia đình đã mời họ hàng, bà con trong buôn làng đến dự lễ chúc sức khoẻ.

Ông Y Thăm Kbuôr cùng con gái tại buổi lễ

Người được tổ chức Nghi lễ chúc sức khoẻ lần này là ông Y Thăm Kbuôr ( thường gọi Aê Dinh; Ông Y Thăm Kbuôr năm nay gần 70 tuổi, là Bí thư Chi bộ Buôn.  

Lễ vật chuẩn bị đủ gồm: 03 ché rượu, 01 con heo, 01 vòng đồng có 03 vòng gạch trên vòng đồng treo trên tai ché rượu, 01 chiếc lưỡi rìu tượng trưng cho sự bền vững của sức khoẻ và làm ăn may mắn phát tài. Tại lễ này còn chuẩn bị thêm nhiều  vòng đồng để trong tô đồng trước ché rượu để thầy chúc sức khoẻ mời lần lượt cùng lời chúc sức khoẻ. Gơng drai có hoa văn được cột giữa ché rượu. Mâm lễ gồm: Đầu heo, bong bóng heo treo trên cột ché giữa, 02 chiếc chén đồng để đựng rượu, 02 chén cơm trắng, 02 tô thịt đầy đủ lòng và các nội tạng .

Tiếng chiêng vang lên rộn rã thay cho lời mời gọi mọi người nhanh chân bước tới gian khách ngôi nhà dài

Khi ché rượu cần được buộc vào cây cột lễ giữa gian chính ngôi nhà dài và được châm đầy nước, các món ăn vừa chín tới còn nóng hổi. Con vật hiến sinh đã làm thịt xong và mâm lễ vật đã được bày biện đầy đủ. Tiếng chiêng vang lên rộn rã thay cho lời mời gọi mọi người nhanh chân bước tới gian khách ngôi nhà dài. Đó là lúc lễ chúc sức khoẻ chính thức được bắt đầu. Mọi người có mặt trong buổi lễ ổn định chỗ ngồi; Theo tập tục nam ngồi bên phải, nữ ngồi bên trái. Riêng già làng được mời ngồi vào chiếu hoa chính giữa ngôi nhà dài truyền thống.

Mở đầu buổi lễ chúc sức khỏe, tiếng chiêng vang hồi dài nhằm thông báo tin lễ đến mọi người. Ngay khi hồi chiêng kết thúc, già làng giới thiệu chủ nhân của buổi lễ và các vị khách quý. Sau khi giới thiệu xong, già làng mời chủ nhân của buổi lễ (Ông Y Thăm Kbuôr) ngồi vào chiếu hoa đặt ở chính giữa ngôi nhà. Lúc này, thay mặt gia đình, già làng gửi chúc mừng đến chủ nhân của  buổi lễ lời chúc sức khỏe. Già làng cũng không quên dặn dò mọi người phải tôn trọng, quý mến và chăm lo cho tinh thần cũng như sức khỏe cho người thân trong gia đình, đặc biệt là người lớn tuổi.

Người thân đeo vòng đồng để chúc phúc cho chủ nhân buổi lễ

Đặc biệt, trong buổi lễ chúc sức khỏe của người Ê Đê không thể thiếu nghi lễ trao vòng đồng để chúc phúc cho chủ nhân của buổi lễ. Theo quan niệm của người Ê Đê, vòng đồng tượng trưng cho sự bền vững, phát triển của cuộc sống và sức khỏe.

Du khách dự buổi lễ được ông Y Thăm Kbuôr đeo vòng đồng chúc sức khoẻ

Tiếp đó, già làng tiến đến ngồi trước ché rượu để báo với tổ tiên, ông bà về việc tổ chức lễ chúc sức khỏe. Ông Y Thăm Kbuôr, người được chúc sức khỏe cũng tiến đến ngồi bên ché rượu cần. Ngay sau đó, chủ nhà nơi tổ chức lễ cúng sẽ là người đầu tiên và uống rượu cần để chúc mừng cho chủ nhân của buổi lễ. Mọi người cùng nhau thưởng thức bữa tiệc, hòa theo nhịp chiêng, trong khi khí vui tươi bà con buôn làng quây quần ca hát, nhảy múa những điệu múa truyền thống tưng bừng và cùng nhau uống rượu cần mừng sức khỏe.

Trong khi khí vui tươi, bà con buôn làng quây quần ca hát, nhảy múa những điệu múa truyền thống tưng bừng và cùng nhau uống rượu cần mừng sức khỏe.

Theo bà Nguyễn Thị Phúc, Phó Trưởng Phòng Văn hoá và Thông tin thành phố Buôn Ma Thuột: Lễ cúng sức khỏe của người Êđê không chỉ là dịp tôn vinh và thể hiện tình cảm. Mỗi lễ cúng sức khỏe được tổ chức cũng là dịp để các thành viên trong dòng tộc được quây quần, gặp mặt, hỏi thăm nhau.

Trong lễ cúng, việc khấn gọi thần linh, tưởng nhớ tổ tiên và những người đã khuất, cầu mong sự phù hộ cho gia đình là một nghi lễ tâm linh, làm cho mỗi người Êđê nhớ về nguồn cội của mình, giữ gìn và phát huy truyền thống.

Ngày nay, với cuộc sống ngày càng phát triển, bà con tổ chức các nghi lễ theo hướng hiện đại hơn, nhưng thông qua các hoạt động này, góp phần các thế hệ trẻ tìm hiểu, tiếp cận phong tục, tập quán truyền thống, giữ gìn, bảo tồn bản sắc văn hóa các dân tộc; việc giữ gìn các nghi thức truyền thống, minh chứng cho nét đẹp văn hóa của người dân nơi đây, một nét sinh hoạt văn hóa vô cùng độc đáo của đồng bào Êđê ở Đắk Lắk nói chung, thành phố Buôn Ma Thuột nói riêng./.